Ẩm thực Quảng Bình vốn đa dạng và phong phú, với nhiều món ăn độc đáo và hấp dẫn. Một trong những món đặc sản không thể bỏ qua khi đến với vùng đất này là canh chua cá đuối xương rồng. Món ăn này được tạo ra từ sự kết hợp giữa cá đuối tươi ngon và xương rồng, một loại cây mọc phổ biến ở vùng ven biển.
Thời điểm từ tháng 6 tới tháng 8 hằng năm là thời điểm lý tưởng để du lịch Quảng Bình. Bên cạnh các địa điểm du lịch nổi tiếng như Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, hệ thống hang động bí ẩn, biển Nhật Lệ, bãi đá nhảy…, tỉnh này còn có nhiều đặc sản độc đáo, hấp dẫn. Và canh cá đuối xương rồng là một trong số đó.
Cây xương rồng mọc phổ biến ở khu vực ven biển, đặc biệt là tại các vùng đồi cát chạy dọc theo bờ biển. Loại cây gai chi chít này vươn lên từ đất khô cằn, thiếu nước, chịu được nắng, gió khắc nghiệt của miền Trung. Xương rồng không chỉ là một loại cây cảnh mà còn là một nguồn nguyên liệu quan trọng cho ẩm thực địa phương.
Trước đây, xương rồng từng là món rau cứu đói. Bà con sinh sống quanh các làng chài ven biển dùng chúng làm món ăn dự trữ trong những ngày biển động, khi không thể căng buồm ra khơi đánh bắt tôm cá. Ngày nay, xương rồng đã trở thành một nguyên liệu quan trọng trong nhiều món ăn ngon như gỏi xương rồng, xương rồng xào thịt bò, xương rồng xào tỏi, salad xương rồng, canh chua cá xương rồng…
Canh chua xương rồng có thể nấu cùng cá lóc, cá ngần, cá ngạnh, mực nhưng phổ biến hơn cả là cá đuối. Bà con ưa chuộng dùng loại xương rồng 5 cánh hay còn gọi là xương rồng ngôi sao vì ít vị chát, ngon mà đẹp mắt. Họ chọn xương rồng non, màu xanh nhạt, thân lá mập. Xương rồng hái lúc sáng sớm được cho là sẽ mọng nước hơn. Nếu hái buổi chiều, thân xương rồng khô hơn, khi nấu không còn thanh mát và vị chát nhiều hơn.
Quy trình chế biến xương rồng rất quan trọng. Xương rồng được gọt sạch gai xung quanh, tách lớp màng ở ngoài cho sạch rồi thái thành lát mỏng, rửa qua nước muối. Có người sẽ chần xương rồng trong nước sôi để giảm độ nhớt và vị chua.
Cá đuối tươi sau khi rửa sạch, sơ chế, đem thái khúc nhỏ rồi ướp mắm muối, gia vị, xào trên chảo nóng cho thấm rồi thả xương rồng vào, đảo qua vài lượt trước khi thêm nước sôi. Chờ nồi canh sôi được chừng vài phút, đầu bếp nêm nếm vừa ăn và cho thêm mùi tàu (ngò gai), hành lá để dậy mùi thơm.
Xương rồng có vị chua nhẹ, thanh mát dễ chịu, khác với vị chua của sấu, khế hay lá giang. Miếng xương rồng được nấu chín hơi dai, giòn, ăn lạ miệng. Thịt cá đuối đậm đà, ngọt, thơm. Đây là món canh giải nhiệt lý tưởng sau một buổi vui chơi ở biển.
Hiện các quán ăn dọc bờ biển ở Quảng Bình đều bán canh xương rồng, mỗi quán có một bí quyết riêng. Mấy năm gần đây, xương rồng còn được một quán ở Quảng trị mới chế biến thành trà xương rồng, kết hợp với trà xanh hoa nhài, hoa quả tươi hoặc nước dừa. Xương rồng cũng được sấy lạnh làm thành món mứt xương rồng ngọt dịu.
Trà xương rồng, mứt xương rồng là những món ăn mới tại Quảng Bình, thể hiện sự sáng tạo và đa dạng của ẩm thực địa phương. Với những đặc sản độc đáo như canh chua cá đuối xương rồng, Quảng Bình đang trở thành một điểm đến hấp dẫn cho du khách yêu thích ẩm thực và khám phá văn hóa địa phương.
