Ở Cao Bằng, văn hóa tín ngưỡng của người Dao gắn bó chặt chẽ với những bức tranh thờ linh thiêng, phản ánh thế giới quan và nhân sinh quan độc đáo của cộng đồng dân tộc này. Người Dao được chia thành hai ngành chính, Dao Đỏ và Dao Tiền, đều xem tranh thờ là một phần quan trọng không thể thiếu trong đời sống tâm linh.

Tranh thờ của người Dao được phân thành hai loại chính: tranh thờ cúng hằng ngày và tranh sử dụng trong nghi lễ. Loại tranh thờ cúng hằng ngày được gọi là Tầu Kháng, chỉ được phép treo trên bàn thờ tổ tiên của những gia đình có vai trò trưởng họ. Bức tranh Tầu Kháng bao gồm 72 hình, mô tả các vị thần và tổ tiên, trong đó có 5 vị thần cao nhất là Nhụn Hùng (Ngọc Hoàng), Sếnh Chiu (Thánh Chủ), Duần Xỉ (Nguyên Thủy Thiên Tôn), Lềnh Pu (Linh Bảo Thiên Tôn) và Tồ Ta (Đạo Đức Thiên Tôn).

Người Dao có những quy định nghiêm ngặt về việc thờ cúng, và chỉ những gia đình trưởng họ mới được phép treo tranh thờ. Đối với các gia đình không phải trưởng họ, bàn thờ của họ chỉ đơn giản là một tấm ván kê cao ở góc phải của gian giữa, không được treo tranh. Bàn thờ của trưởng họ được làm bằng gỗ, có cấu trúc giống như một ngôi nhà nhỏ, với mái và 4 cột kéo dài đến nền nhà.

Bên cạnh tranh thờ cúng hằng ngày, tranh thờ còn đóng vai trò quan trọng trong các nghi lễ của người Dao. Nếu thiếu tranh thờ, các nghi lễ cấp sắc, cúng giải hạn, đám tang không thể được thực hiện. Trong nghi lễ cấp sắc, tranh thờ được treo để chứng tỏ sự hiện diện của các vị thần đến chứng kiến và công nhận nghi lễ.

Lễ cấp sắc của người Dao được phân thành các bậc như 3 đèn, 7 đèn, 9 đèn, 12 đèn. Trong đó, bậc 3 đèn là lễ công nhận trưởng thành cho đàn ông người Dao. Từ bậc 7 đèn trở lên là lễ cấp sắc cho người thụ lễ được công nhận là thầy. Trong lễ cấp sắc, người Dao sử dụng các bộ tranh Hành Phây, Tồm Toòng, tranh Xiền nghè, Xiền tào. Các bức tranh này được treo theo thứ tự và có ý nghĩa riêng.

Tranh thờ được coi là báu vật trong mỗi gia đình người Dao, được cất giữ cẩn thận và chỉ được sử dụng trong những dịp lễ. Đối với người Dao, bộ tranh thờ như một ‘lá bùa hộ mệnh’ cho gia đình, dòng họ và giúp họ có thể kết nối với thế giới siêu nhiên.

Ứng xử của những người thầy cúng và người sở hữu tranh thờ luôn tuân thủ các nguyên tắc phong tục; họ tỉ mỉ, cẩn trọng, thực hiện các kiêng kị theo truyền thống. Tất cả những điều này cho thấy sự tôn kính đặc biệt của người Dao đối với tranh thờ và điều đó cũng thể hiện tính thiêng của tranh thờ trong sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của người Dao.

Thời trang và tôn giáo – sự kết hợp thiêng liêng trong thế giới hiện đại

Từ thời trung cổ, trang phục tôn giáo đã mang tính nghi lễ cao, với màu sắc, chất liệu và hình dáng được mã hóa chặt chẽ. Trang phục của tu sĩ, áo lễ linh mục, khăn trùm đầu của nữ tu… vừa mang ý nghĩa về chức năng, vừa truyền đạt hệ giá trị thiêng liêng. Những bộ trang phục này không chỉ đơn thuần là phục trang mà còn thể hiện sự tôn nghiêm và lòng thành kính đối với tín ngưỡng.

Trong thế giới thời trang hiện đại, các nhà thiết kế đã lấy cảm hứng từ tôn giáo để tạo ra những bộ sưu tập đặc biệt. Các thương hiệu thời trang cao cấp như Haute Couture Pháp và các nhãn hàng xa xỉ của Mỹ đã phát triển một hệ thống biểu tượng song song, nơi mỗi bộ sưu tập mang hơi hướng một “nghi lễ trình diễn”. Việc kết hợp giữa thời trang và tôn giáo đã tạo ra những bộ sưu tập ấn tượng và giàu ý nghĩa.

Riccardo Tisci, trong thời kỳ lãnh đạo Givenchy, đã đưa Gothic Công giáo vào thời trang cao cấp với ren đen, mạng che mặt, thánh giá, và bầu không khí nhà nguyện Tây Ban Nha thế kỷ XV. Phong cách thiết kế này đã mang lại một luồng gió mới và đầy tính nghệ thuật cho thương hiệu. Bên cạnh đó, Jean Paul Gaultier cũng đã khiến thế giới dậy sóng khi đưa hình ảnh Madonna theo cả nghĩa ca sĩ và Đức Mẹ lên sàn diễn. Trong bộ sưu tập Thu – Đông 2007 Couture của Gaultier, áo giáp hiệp sĩ thời Trung Cổ kết hợp với vòng hào quang ánh kim, mạng che mặt như nữ tu sĩ, cùng áo chẽn gợi cảm như một sự hòa trộn giữa sự sùng kính và phản nghịch.

Gần đây, Met Gala 2018 mang chủ đề “Heavenly Bodies” đã trở thành một cơn địa chấn văn hóa. Các nhà mốt từ Pháp, Ý, Mỹ đồng loạt thắp sáng một đêm catwalk bằng hình ảnh của Giáo hoàng, thánh đường, linh mục và nữ tu. Sự kiện này đã thể hiện sự giao thoa giữa thời trang và tôn giáo, mang đến những góc nhìn mới mẻ về mối quan hệ giữa hai lĩnh vực này.

Thom Browne, nhà thiết kế Mỹ nổi tiếng với chủ nghĩa hậu hiện đại, tôn giáo lại hiện lên như một nghi lễ lạnh lùng của sự phục sinh. Những chiếc áo chùng, giày hình cột đá, váy tang trắng với kết cấu điêu khắc, tất cả khiến người xem có cảm giác thời gian và sự yên lặng đều trở thành chất liệu thiết kế. Thông qua các thiết kế của mình, Browne đã thể hiện sự quan tâm đến việc tìm kiếm ý nghĩa và giá trị trong cuộc sống.

Hashtag #HeavenCore đã bùng nổ trên Instagram, tràn ngập thánh giá, vầng hào quang, áo tu sĩ biến tấu thành crop top. Gen Z coi trang phục là sự cứu rỗi dưới góc nhìn hậu hiện đại. Sự phát triển của hashtag này đã thể hiện sự quan tâm của thế hệ trẻ đến việc kết hợp giữa thời trang và tôn giáo.

Các nhà thiết kế như Dior, Valentino và Dolce & Gabbana đã dựng cả nhà nguyện trong show, biến runway thành giáo đường. Bộ sưu tập Alta Sartoria dành cho nam giới của Dolce & Gabbana cũng mang đến sự kết hợp tuyệt vời giữa đức tin và nghệ thuật thủ công. Sự trỗi dậy của thời trang hoài cổ đang phản ánh sự tìm kiếm ý nghĩa của Gen Z và Millennials “với sự bấp bênh mà nhiều người trẻ đã trải qua”. Giới thời trang đang theo đuổi “sự khác biệt” trong giới hạn nghiêm ngặt của những chân trời quen thuộc.